هنر معاصر ایران در بازار جهانی ۲۰۲۵

در سال ۲۰۲۵، بازار جهانی هنر شاهد تغییرات بنیادینی بوده است. بر اساس ” گزارش بازار هنر آرت بازل و  UBS”، ارزش کل بازار جهانی هنر در سال ۲۰۲۴ حدود ۵۷.۵ میلیارد دلار بوده و در سال ۲۰۲۵ کاهش ۱۲ درصدی را تجربه کرده است. در نتیجه با این روند کاهشی، ارزش کل بازار به حدود ۵۰.۶ میلیارد دلار رسید. تحلیل این کاهش نشان می‌دهد که عواملی چون تورم جهانی، افزایش نرخ بهره، و تنش‌های ژئوپلیتیکی در مناطق کلیدی مانند اروپا و آمریکای شمالی، بر قدرت خرید کلکسیونرها و موسسات هنری تأثیر گذاشته است. با این حال، این گزارش تأکید می‌کند که برخی مناطق مانند خاورمیانه و بخش‌هایی از آسیا، با وجود چالش‌های جهانی، رشد قابل‌توجهی را در بازار هنر ثبت کرده‌اند که این امر چشم‌انداز نویدبخشی را برای هنر ایران در این مناطق ارائه می‌دهد.

موقعیت بازار جهانی هنر

بازار جهانی هنر در سال ۲۰۲۵ با یک پویایی دوگانه مشخص می‌شود: از یک سو، شاهد رکود نسبی در بازارهای سنتی و تثبیت‌شده هستیم و از سوی دیگر، رشد قابل‌توجه بازارهای نوظهور و تحول در کانال‌های فروش.

رکود نسبی در اروپا و آمریکا

در سال ۲۰۲۵، بازارهای هنر اروپا و آمریکا با چالش‌هایی روبرو بوده‌اند. گزارش‌ها حاکی از کاهش خرید آثار با قیمت‌های بسیار بالا (بیش از ۱۰ میلیون دلار) است. این پدیده را می‌توان به عوامل اقتصادی کلان نسبت داد؛ از جمله:

• تورم و افزایش هزینه‌های زندگی: که قدرت خرید طبقه متوسط و بالای جامعه را تحت تأثیر قرار داده است.
• افزایش نرخ بهره: که سرمایه‌گذاری در دارایی‌های پرریسک مانند هنر را کمتر جذاب کرده است.
• عدم قطعیت‌های اقتصادی و سیاسی: که منجر به احتیاط بیشتر در سرمایه‌گذاری‌های کلان شده است.

این شرایط باعث شده است تا تمرکز خریداران از آثار با قیمت‌های نجومی به سمت آثاری با کیفیت هنری بالا اما در بازه‌های قیمتی متوسط (۲۵۰٬۰۰۰ تا ۱ میلیون دلار) معطوف شود. گالری‌ها و خانه‌های حراج در این مناطق برای حفظ حجم فروش خود، استراتژی‌های خود را به سمت ارائه آثار متنوع‌تر با قیمت‌گذاری‌های رقابتی‌تر تغییر داده‌اند.

رشد بازارهای نوظهور

در مقابل رکود نسبی در غرب، بازارهای هنر در خاورمیانه و جنوب شرق آسیا شاهد رشد چشمگیری بوده‌اند. «Knight Frank Wealth Report 2025» نشان می‌دهد که این مناطق بیشترین جذب سرمایه‌گذاری جدید را داشته‌اند. این رشد را می‌توان به چندین عامل نسبت داد:

• افزایش ثروت در منطقه: رشد اقتصادی پایدار و افزایش تعداد افراد بسیار ثروتمند در این مناطق، تقاضا برای هنر را افزایش داده است.
• تنوع‌بخشی به سبد سرمایه‌گذاری: سرمایه‌گذاران در این مناطق به دنبال تنوع‌بخشی به سبد دارایی‌های خود هستند و هنر به عنوان یک سرمایه‌گذاری بلندمدت جذاب تلقی می‌شود.
• حضور رویدادهای هنری بین‌المللی: برگزاری نمایشگاه‌های هنری معتبر مانند آرت دبی و توجه فزاینده به هنرمندان منطقه، به رشد این بازارها کمک کرده است.
• حمایت‌های دولتی: برخی دولت‌ها در خاورمیانه و آسیا، با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های فرهنگی و حمایت از هنرمندان، به رشد این بازارها شتاب بخشیده‌اند.

این تحولات، فرصت‌های جدیدی را برای هنرمندان ایرانی ایجاد کرده است تا بتوانند حضور و فروش خود را در این بازارهای در حال رشد گسترش دهند.

رشد فروش آنلاین

یکی از مهم‌ترین تحولات بازار هنر در سال‌های اخیر، رشد فزاینده فروش آنلاین بوده است. «Hiscox Online Art Trade Report 2024» نشان می‌دهد که ۲۵٪ بازار در سال ۲۰۲۴ به صورت آنلاین معامله شده و این سهم در ۲۰۲۵ در حال افزایش است. این روند به دلیل مزایای زیر تسریع یافته است:

• دسترسی جهانی: پلتفرم‌های آنلاین امکان دسترسی هنرمندان و گالری‌ها را به خریداران در سراسر جهان فراهم می‌کنند.
• شفافیت قیمت‌گذاری: اطلاعات بیشتری در مورد آثار و قیمت‌ها به صورت آنلاین در دسترس است.
• تجربه خرید نوین: استفاده از واقعیت مجازی (VR) و واقعیت افزوده (AR) برای مشاهده آثار در فضاهای مجازی، تجربه خرید آنلاین را برای خریداران جذاب‌تر کرده است.
• حراجی‌های آنلا ین و دوره‌های فروش محدود: این مدل‌ها توانسته‌اند بخش بزرگی از مخاطبان جوان‌تر را جذب کنند.

این روند، یک فرصت بزرگ برای هنرمندان ایرانی است تا با استفاده از پلتفرم‌های آنلاین بین‌المللی و داخلی، آثار خود را در معرض دید مخاطبان گسترده‌تری قرار دهند و موانع فیزیکی و لجستیکی را تا حدی کاهش دهند.

عملکرد هنر ایران در بازار ثانویه (مارس – ژوئن ۲۰۲۵)

بازه زمانی مارس تا ژوئن ۲۰۲۵ نشان‌دهنده تداوم حضور هنر ایران در بازارهای بین‌المللی، به خصوص در بخش حراجی‌ها، همراه با نوسانات و روندهای قابل توجهی بوده است:

حراج تهران (۲۲ مه ۲۰۲۵)

یکی از رویدادهای مهم در این دوره، برگزاری «حراج تهران» در تاریخ ۲۲ مه ۲۰۲۵ بود. این رویداد با عرضه ۱۰۰ اثر از ۹۷ هنرمند، توانست توجه کلکسیونرها و علاقه‌مندان به هنر معاصر ایران را جلب کند.

• حجم فروش: فروش کل این حراج بیش از ۸۵۰ میلیارد ریال (معادل تقریبی ۱۷.۲ میلیون دلار) بود که نشان‌دهنده قدرت بازار داخلی برای آثار هنری با کیفیت و در بازه‌های قیمتی مناسب است.
• تنوع هنرمندان: حضور طیف گسترده‌ای از هنرمندان، از نسل‌های گذشته تا هنرمندان جوان‌تر در این حراج، تنوع سبد آثار عرضه شده را تضمین کرد.

این موفقیت در بازار داخلی، علی‌رغم چالش‌های اقتصادی، نشان‌دهنده پتانسیل بالای هنر معاصر ایران و وجود تقاضای قوی در داخل کشور است.

حضور جهانی

هنر ایران در این دوره، حضوری فعال در صحنه جهانی داشته است:

• تعداد حراجی‌ها: ۷۰ حراجی در ۴۰ شهر مختلف جهان، آثار هنرمندان ایرانی را عرضه کردند. این گستردگی جغرافیایی نشان‌دهنده توجه رو به رشد بازارهای مختلف به هنر ایران است.
• خانه‌های حراج مطرح: ۵۱ خانه حراج بین‌المللی، از جمله Sotheby’s، Christie’s  و  Bonhams، در شهرهایی مانند دبی و لندن، آثار هنرمندان ایرانی را به فروش رساندند. این حضور در خانه‌های حراج معتبر، اعتبار و ارزش آثار را افزایش داده و دسترسی بین‌المللی به این آثار را تسهیل می‌کند.

افت سالانه و رشد مقایسه‌ای

با وجود حضور فعال، بازار هنر ایران در مقایسه با سال گذشته شاهد افت‌هایی بوده است:

• افت سالانه: ۵٪ کاهش فروش نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۲۴ در بازارهای بین‌المللی مشاهده شده است. این افت را می‌توان با روندهای کاهشی کلی در بازار جهانی هنر، به ویژه در بخش آثار گران‌قیمت، مرتبط دانست.
• رشد نسبت به دوره قبل: با این حال، مقایسه با نیمه اول سال ۱۴۰۳ (۲۰۲۳-۲۰۲۴) نشان‌دهنده رشد چشمگیر ۶۷٪ است. این رشد، بیانگر روند صعودی کلی هنر ایران در بازارهای بین‌المللی در بلندمدت است و افت اخیر بیشتر ناشی از عوامل کلان اقتصادی جهانی است.

رکورد شکنی در بازار ثانویه

در این دوره، شاهد ثبت رکوردهای جدید برای آثار هنرمندان ایرانی بودیم:

• «پرتره دختر نشسته» منسوب به رضا عباسی: این اثر کلاسیک که در حراج تهران عرضه شد، با قیمت ۲۶۴٬۰۰۰ دلار به فروش رسید. این رکورد، ارزش‌گذاری بر هنر کلاسیک ایرانی را در کنار هنر معاصر نشان می‌دهد و پتانسیل بازار برای آثار موزه‌ای و تاریخی را برجسته می‌کند.

این آمار نشان می‌دهد که هنر معاصر ایران، با وجود چالش‌های موجود، همچنان از پویایی و جایگاه مناسبی در بازارهای ثانویه جهانی برخوردار است و هنرمندان ایرانی در حال ثبت جای پای خود در صحنه بین‌المللی هستند.

هنرمندان شاخص ایرانی در بازار جهانی

خوشبختانه در ۲۰۲۵، هنرمندان معاصر ایرانی به طور قابل توجهی در بازار جهانی هنر حضور یافته و آثارشان مورد توجه کلکسیونرها و نهادهای هنری قرار گرفته است. این هنرمندان، با سبک‌ها و رسانه‌های متفاوت، در حال گسترش دامنه تاثیرگذاری خود هستند.

۱.  وای. زد. کامی

وای. زد. کامی ( Y.Z. Kami)، هنرمند شناخته شده ایرانی، در سال ۲۰۲۵ نیز فعالیت‌های چشمگیری داشته است:

• نمایشگاه: نمایشگاه انفرادی وی با عنوان «The Domes» در گالری معتبر Gagosian در بورلی هیلز برگزار شد. این نمایشگاه، که با استقبال منتقدان و کلکسیونرها مواجه شد، آثار انتزاعی و مدیتیشن‌گونه کامی را به نمایش گذاشت.
• رکورد تازه: اثر وی با عنوان «Messenger (The Forest)» در حدود ۳۰۰٬۰۰۰ دلار به فروش رسید که یک رکورد تازه برای آثار کامی در بازار ثانویه محسوب می‌شود. این قیمت‌گذاری نشان‌دهنده اعتبار رو به رشد وی در سطح بین‌المللی است.
• وضعیت بازار: تا سال ۲۰۲۵، تنها چهار اثر ازکامی در بازار ثانویه معامله شده‌اند. این آمار حاکی از نقدینگی نسبتاً پایین آثار اوست، اما در عین حال، ارزش برند و جایگاهش در بازار هنر را نشان می‌دهد؛ به این معنی که آثار او به ندرت برای فروش عرضه می‌شوند اما زمانی که عرضه می‌شوند، استقبال از آثارش قابل توجه است.

۲. سیاوش صوفی‌نژاد

سیاوش صوفی‌نژاد هنرمندی که در حوزه هنر دیجیتال و ترکیبی فعالیت می‌کند، در سال ۲۰۲۵ جوایز و فرصت‌های بین‌المللی خوبی کسب کرده است:

• جایزه Motion Art: او برنده جایزه Motion Art در رویداد ftNFT International Awards شد. این موفقیت، نشان‌دهنده توانایی او در استفاده از فناوری‌های نوین و آفرینش آثار خلاقانه در حوزه هنر دیجیتال است.
• آثار «phygital» : آثار «phygital» او که ترکیبی از فیزیکی و دیجیتال است در فضاهای بین‌المللی به نمایش درآمدند. این سبک با تلفیق دنیای مادی و مجازی، در حال جلب توجه نسل جدید کلکسیونرها و علاقه‌مندان به هنر است.

۳. آفرین ساجدی

آفرین ساجدی که با سبک سورئالیستی خود شناخته می‌شود، از جمله هنرمندانی است که در بازارهای اروپایی به موفقیت‌های چشمگیری دست یافته است:

• نمایش در مراکز هنری: آثار وی در شهرهای مهم هنری مانند رم، لندن و پاریس به نمایش درآمده‌اند. این حضور در گالری‌ها و نمایشگاه‌های معتبر اروپایی، نام او را بیش از پیش در صحنه بین‌المللی مطرح کرده است.
• رشد تقاضا: سبک منحصر به فرد و پرداخت ماهرانه آثار او، منجر به رشد تقاضا برای آثارش در بازار اروپایی شده است. این امر قابلیت هنر ایران را برای برقراری ارتباط با ذائقه‌های هنری متنوع در سراسر جهان نشان می‌دهد.

۴. سهیلا سخنوری

سهیلا سخنوری، هنرمند حوزه تجسمی  است که با رویکردی نوآورانه به نقاشی با موضوع خاطرات و عکس‌های قدیمی و خانوادگی می‌پردازد. او در سال ۲۰۲۵ حضور فعالی در عرصه بین‌المللی و جامعه هنری جهان داشته است:

• تکنیک و موضوع: وی از تکنیک نقاشی روی پوست با تمپرای تخم‌مرغی استفاده می‌کند و موضوعات مرتبط با حافظه، تاریخ شخصی و هویت را مورد کاوش قرار می‌دهد. این رویکرد موضوعی و فنی، آثار او را از نظر مفهومی و بصری تاثیرگذار می‌کند.
• نمایشگاه‌ها و مجموعه‌ها: آثار او در نمایشگاه‌هایی در لندن و کمبریج به نمایش درآمده و همچنین در مجموعه‌های موزه‌ها جای گرفته است. حضور آثار وی در موزه‌های بین‌المللی، نشان‌دهنده ارزش هنری و تاریخی کارهای اوست.

این هنرمندان، تنها نمونه‌هایی از استعدادهای درخشان هنر معاصر ایران هستند که در سال ۲۰۲۵ با تلاش و نوآوری، توانسته‌اند جایگاه خود را در بازار جهانی هنر تثبیت کنند و دریچه‌های جدیدی را برای عرضه هنر ایران بگشایند.

تحولات منطقه‌ای مؤثر بر هنر ایران

رشد و تحولات در بازارهای هنر منطقه خاورمیانه، تأثیر بسزایی بر موقعیت و حضور هنر ایران در بازار جهانی داشته است. این تحولات، فرصت‌های جدیدی را برای هنرمندان ایرانی فراهم کرده و مسیرهای تازه‌ای را برای دیده شدن آثارشان گشوده است.

آرت دبی ۲۰۲۵

«آرت دبی» که همواره یکی از مهم‌ترین رویدادهای هنری در خاورمیانه است، در سال ۲۰۲۵ نیز با قدرت بیشتری برگزار شد:

• مقیاس رویداد: این دوره با حضور بیش از ۱۲۰ گالری از ۶۰ شهر جهان، تنوع و گستردگی بی‌سابقه‌ای را به نمایش گذاشت.
• حضور هنرمندان ایرانی: هنرمندان ایرانی با حمایت گالری‌های داخلی و بین‌المللی، حضوری فعال در این رویداد داشتند. این حضور، فرصتی مغتنم برای معرفی آثار هنرمندان معاصر ایران به کلکسیونرها، کیوریتورها و مدیران موزه‌های بین‌المللی بود.
• تأثیر بر بازار: آرت دبی به عنوان یک پلتفرم مهم برای کشف استعدادهای جدید و خرید آثار هنری، به خصوص در منطقه خاورمیانه، نقش حیاتی در افزایش توجه به هنر ایران ایفا کرد.

آرت بازل قطر ۲۰۲۶

برنامه‌ریزی و برگزاری نمایشگاه «آرت بازل قطر» در فوریه ۲۰۲۶، یک گام راهبردی برای تثبیت موقعیت هنری منطقه و به تبع آن، هنر ایران تلقی می‌شود:

• اهمیت آرت بازل: آرت بازل همواره به عنوان یکی از معتبرترین نمایشگاه‌های هنر در جهان مطرح است. به همین سبب برگزاری چنین رویدادی در قطر، تمرکز جهانی را به سمت منطقه سوق می‌دهد.
• فرصت برای هنر ایران: حضور قوی هنرمندان ایرانی در این رویداد، می‌تواند به ارتقای جایگاه هنر ایران در سطح جهانی کمک شایانی نماید. این امر، به ویژه با توجه به درک فزاینده از ارزش و کیفیت هنر خاورمیانه، فرصت مناسبی برای نمایش جنبه‌های متنوع فرهنگی و هنری ایران است.

افزایش رویدادهای بین‌المللی در عربستان و امارات

کشورهای عربستان سعودی و امارات متحده عربی در سال ۲۰۲۵، شاهد افزایش قابل توجهی در برگزاری رویدادهای هنری بین‌المللی بوده‌اند. این روند، این کشورها را به نقاط اتصال مهمی به بازار جهانی هنر تبدیل کرده است:

• تنوع رویدادها: برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی، فستیوال‌های هنری و حراجی‌های تخصصی، اتمسفر هنری پویایی را در این کشورها ایجاد کرده است.
• پتانسیل همکاری: این رویدادها، بستری مناسب برای همکاری گالری‌ها، هنرمندان و کلکسیونرها از ایران با همتایان منطقه‌ای و بین‌المللی خود فراهم می‌آورند.
• اهمیت استراتژیک: با توجه به نزدیکی جغرافیایی و روابط تجاری، این کشورها می‌توانند به عنوان پل ارتباطی مؤثری برای حضور پایدارتر هنر ایران در بازارهای جهانی عمل کنند.

این تحولات منطقه‌ای، نشان‌دهنده همگرایی فزاینده‌ای در صحنه هنر خاورمیانه است و هنر ایران با بهره‌گیری از این روند، می‌تواند جایگاه خود را در این بازار رو به رشد تقویت نماید.

روندهای جهانی تأثیرگذار بر هنر ایران

علاوه بر تحولات منطقه‌ای، روندهای جهانی در بازار هنر نیز بر وضعیت هنر ایران تأثیرگذارند. درک این روندها برای تعیین استراتژی‌های مؤثر در بازار جهانی ضروری است.

افزایش خریداران جوان و گرایش به هنر دیجیتال

یکی از برجسته‌ترین روندهای سال ۲۰۲۵، ظهور نسل جدیدی از کلکسیونرها، به ویژه در گروه سنی ۲۵ تا ۴۰ سال است. این گروه، ویژگی‌های متمایزی در نحوه تعامل با هنر دارند:

• علاقه به هنر دیجیتال و NFT : خریداران جوان‌تر، گرایش قابل توجهی به هنر دیجیتال، هنر ایجاد شده با هوش مصنوعی (AI Art) و به خصوص توکن‌های غیرقابل تعویض (NFTs) نشان می‌دهند. این پلتفرم‌ها، دسترسی و تجربه متفاوتی را برای گردآوری آثار هنری فراهم می‌کنند.
• اهمیت داستان و مفهوم: این نسل، علاوه بر زیبایی‌شناسی، به داستان پشت اثر، هویت هنرمند و مفاهیم اجتماعی و فرهنگی که اثر نمایندگی می‌کند، اهمیت بیشتری می‌دهند.
• تأثیر شبکه‌های اجتماعی: پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام و تیک‌تاک، نقش مهمی در کشف آثار هنری و شکل‌گیری سلیقه این گروه ایفا می‌کنند.

برای هنر ایران، این روند به معنای فرصتی برای ورود به حوزه هنر دیجیتال، خلق آثار «phygital» و استفاده از پلتفرم‌های نوظهور برای جذب مخاطبان جوان‌تر و بین‌المللی است.

کاهش فروش آثار بسیار گران و جایگزینی با مدل سرمایه‌گذاری بلندمدت

همانطور که در مقدمه اشاره شد، بازار آثار هنری با قیمت‌های بسیار بالا (Ultra-high-value art) در سال ۲۰۲۵ شاهد افت فروش بوده است. این وضعیت، استراتژی‌های کلکسیونرها و سرمایه‌گذاران را تغییر داده است:

• احتیاط در خرید آثار بسیار گران: به دلیل شرایط اقتصادی جهانی، بسیاری از خریداران در خرید آثار بالای ۱۰ میلیون دلار محتاط‌تر عمل کرده‌اند.
• مدل سرمایه‌گذاری بلندمدت: در عوض، تمرکز بر خرید آثاری با کیفیت بالا اما در بازه‌های قیمتی متوسط و با چشم‌انداز رشد پایدار در بلندمدت افزایش یافته است. کلکسیونرها بیشتر به دنبال آثاری هستند که ارزش هنری و مفهومی قوی داشته باشند و در طول زمان، ارزش خود را حفظ کرده و یا افزایش دهند.
• اهمیت کارشناسی و اصالت: در این شرایط، اعتبار هنرمند، اصالت اثر و کیفیت کارشناسی، بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است.

این تغییر رویکرد، به نفع هنرمندان معاصر ایران است که آثارشان در بازه‌های قیمتی متوسط عرضه می‌شوند و کیفیت هنری بالایی دارند. تمرکز بر پروژه‌های بلندمدت و ایجاد ارزش افزوده در طول زمان، می‌تواند استراتژی موفقیت‌آمیزی برای هنرمندان ایرانی باشد.

رشد سیستم‌های فروش دیجیتال و fairهای هیبریدی

بازار هنر در سال ۲۰۲۵ به سمت ادغام دنیای فیزیکی و دیجیتال حرکت کرده است:

• پلتفرم‌های فروش دیجیتال: پلتفرم‌های آنلاین که به صورت تخصصی به فروش آثار هنری می‌پردازند، شاهد رشد قابل توجهی بوده‌اند. این پلتفرم‌ها، امکان دسترسی به طیف وسیع‌تری از آثار و هنرمندان را فراهم می‌کنند.
• نمایشگاه‌های هیبریدی (Hybrid Fairs): بسیاری از نمایشگاه‌های هنری معتبر، مدل‌های هیبریدی را اتخاذ کرده‌اند؛ به این معنی که علاوه بر حضور فیزیکی، بخش آنلاین نیز برای نمایش و فروش آثار دارند. این مدل، امکان دسترسی برای کسانی را که قادر به حضور فیزیکی نیستند، فراهم می‌آورد.
• استفاده از فناوری‌های جدید: واقعیت مجازی (VR) برای ایجاد نمایشگاه‌های مجازی و واقعیت افزوده (AR) برای مشاهده آثار در فضای شخصی خریدار، به بخشی جدایی‌ناپذیر از تجربه خرید هنر تبدیل شده است.

این روند، یک فرصت بزرگ برای هنرمندان ایرانی است تا با استفاده از فناوری‌های دیجیتال، آثار خود را در پلتفرم‌های بین‌المللی عرضه کنند، گالری‌های مجازی برگزار نمایند و با مخاطبان جهانی ارتباط نزدیک‌تری برقرار سازند.

چالش‌ها

با وجود فرصت‌های موجود، هنر ایران در بازار جهانی با چالش‌های متعددی روبرو است که مانع از بهره‌برداری کامل از پتانسیل آن می‌شوند.

محدودیت درآمد داخلی

یکی از چالش‌های اساسی، وضعیت اقتصادی داخلی و محدودیت درآمد واقعی جامعه است. این موضوع بر توانایی بخش خصوصی داخلی برای سرمایه‌گذاری پایدار در هنر تأثیر می‌گذارد:

• کاهش قدرت خرید: تورم و نوسانات اقتصادی، قدرت خرید طبقه متوسط جامعه را کاهش داده و توانایی آن‌ها را برای خرید آثار هنری محدود کرده است.
• اولویت‌بندی مخارج: در شرایط دشوار اقتصادی، هنر غالباً به عنوان یک کالای لوکس در اولویت‌های آخر قرار می‌گیرد.
• تأثیر بر بازار داخلی: این شرایط، بازار داخلی هنر را که می‌تواند بستری برای رشد و معرفی هنرمندان پیش از حضور جهانی باشد، تضعیف می‌کند.

مشکلات انتقال آثار به خارج از کشور

موانع لجستیکی و بوروکراتیک مربوط به انتقال آثار هنری از ایران به خارج از کشور، یکی از بزرگترین چالش‌ها است:

• مقررات صادرات و واردات: فرآیندهای پیچیده دریافت مجوزهای صادراتی، ارزش‌گذاری آثار و محدودیت‌های مربوط به خروج اشیاء فرهنگی، فرآیند را طولانی و هزینه‌بر می‌کند.
• هزینه‌های حمل و نقل و بیمه: هزینه‌های بالای حمل و نقل بین‌المللی، بیمه آثار ارزشمند و بسته‌بندی تخصصی، بار مالی سنگینی را بر دوش هنرمندان و گالری‌ها قرار می‌دهد.
• مسائل گمرکی: گاهی اوقات، پیچیدگی‌ها و ابهامات در قوانین گمرکی کشورهای مقصد نیز منجر به تأخیر یا مشکل در ترخیص آثار می‌شود.

تحریم‌ها و محدودیت‌های بانکی

تحریم‌های بین‌المللی و محدودیت‌های بانکی، تأثیرات مخربی بر حضور هنر ایران در بازار جهانی داشته است:

• محدودیت در نقل و انتقالات مالی: هنرمندان و گالری‌های ایرانی با مشکل جدی در دریافت وجوه حاصل از فروش آثار در خارج از کشور یا پرداخت هزینه‌های بین‌المللی روبرو هستند. سیستم‌های بانکی بین‌المللی به دلیل تحریم‌ها، اغلب از معامله با ایران امتناع می‌کنند.
• محدودیت در دسترسی به پلتفرم‌های جهانی: بسیاری از پلتفرم‌های آنلاین فروش هنر یا حراجی‌های بین‌المللی، به دلیل قوانین تحریم، امکان همکاری مستقیم با هنرمندان یا گالری‌های ایرانی را ندارند.
• کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی: وجود تحریم‌ها، باعث ایجاد عدم اطمینان در میان کلکسیونرها و سرمایه‌گذاران خارجی شده است و آن‌ها را از سرمایه‌گذاری در هنر ایران باز می‌دارد.

این چالش‌ها، نیازمند راه‌حل‌های خلاقانه و استراتژیک، هم در سطح ملی و هم با همکاری بخش خصوصی و جامعه هنری بین‌المللی، برای غلبه بر موانع و باز کردن مسیرهای جدید است.

فرصت‌ها

علی‌رغم چالش‌های موجود، هنر معاصر ایران از فرصت‌های قابل توجهی نیز برخوردار است که در صورت بهره‌برداری صحیح، می‌تواند جایگاه آن را در بازار جهانی ارتقا دهد.

همگرایی بازار خاورمیانه و آسیا

همانطور که پیشتر ذکر شد، بازارهای هنر در خاورمیانه و آسیا، به ویژه در سال ۲۰۲۵، روندی رو به رشد را تجربه کرده‌اند. این همگرایی، فرصت‌های استراتژیکی را برای هنر ایران فراهم می‌آورد:

• بازارهای در حال رشد: کشورهایی مانند امارات متحده عربی، قطر، عربستان سعودی و سنگاپور، به مراکز مهمی برای هنر تبدیل شده‌اند و تقاضای بالایی برای هنر منطقه دارند.
• شبکه‌سازی و همکاری: نزدیکی جغرافیایی و فرهنگی، امکان شبکه‌سازی، همکاری بین گالری‌ها و برگزاری رویدادهای مشترک را تسهیل می‌کند.
• حضور در نمایشگاه‌های منطقه‌ای: نمایشگاه‌های هنری معتبری مانند آرت دبی و آرت بازل قطر، بسترهای ایده‌آلی برای نمایش آثار هنرمندان ایرانی به مخاطبان منطقه‌ای و بین‌المللی فراهم می‌کنند.

رشد پلتفرم‌های NFT و  phygital

تحول در فضای دیجیتال و رشد فزاینده پلتفرم‌های مربوط به هنر دیجیتال، فرصت‌های نوینی را برای هنرمندان ایرانی ایجاد کرده است:

• هنر دیجیتال و NFT: هنرمندان ایرانی می‌توانند با ورود به حوزه NFT، آثار خود را به صورت دیجیتال عرضه کرده و با مخاطبان جهانی در فضایی بدون مرز ارتباط برقرار کنند. این امر باعث می‌شود موانع فیزیکی و لجستیکی را تا حدی دور بزنند.
• آثار Phygital: ترکیب هنر فیزیکی و دیجیتال (Phygital)، امکان ایجاد آثار چندبعدی و جذاب را برای نسل جدید کلکسیونرها فراهم می‌آورد. این رویکرد، قابلیت نوآوری و خلاقیت هنرمندان ایرانی را به نمایش می‌گذارد.
• کاهش وابستگی به بازارهای سنتی: رشد این پلتفرم‌ها، می‌تواند وابستگی هنرمندان به بازارهای سنتی و محدودیت‌های آن‌ها را کاهش دهد.

افزایش نمایندگی گالری‌های بین‌المللی

در سال‌های اخیر شاهد افزایش چشمگیر تعداد گالری‌های بین‌المللی بوده‌ایم که به هنرمندان خاورمیانه، از جمله ایران، توجه نشان داده و آثار آن‌ها را نمایندگی می‌کنند:

• رشد ۱۵۶ درصدی از ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۵: گزارش‌ها نشان می‌دهند که از سال ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۵، حدود ۱۵۶٪ افزایش در نمایندگی هنرمندان خاورمیانه‌ای توسط گالری‌های بین‌المللی صورت گرفته است. این آمار، نشان از افزایش توجه جهانی به هنر منطقه دارد.
• فرصت ورود به بازارهای جدید: این نمایندگی‌ها، فرصت مناسبی برای هنرمندان ایرانی است تا از طریق شبکه‌ها و زیرساخت‌های موجود این گالری‌ها، وارد بازارهای هنری جدیدی در اروپا، آمریکا و آسیا شوند.
• اعتباربخشی و بازاریابی: همکاری با گالری‌های بین‌المللی، به هنرمندان در کسب اعتبار، بازاریابی حرفه‌ای و دسترسی به کلکسیونرهای جدید کمک می‌کند.

این فرصت‌ها، نیازمند رویکردی فعالانه و استراتژیک از سوی هنرمندان، گالری‌ها و نهادهای حمایتی در ایران برای بهره‌برداری هرچه بهتر از این ظرفیت‌ها هستند.

در نهایت، موفقیت هنر ایران در بازار جهانی، نیازمند یک رویکرد جامع، چندوجهی و بلندمدت است که در آن، نوآوری، کیفیت هنری، بازاریابی هوشمندانه و ارتباطات بین‌المللی، دست در دست هم، بتوانند استعدادهای درخشان هنر معاصر ایران را به جهانیان معرفی کنند و جایگاه شایسته‌ای برای آن در صحنه بین‌المللی هنر رقم بزنند.

Recommend0 recommendationsPublished in Art Market